Dr. Lale Orta -  20.02.2012

Profesyonel Lig tarihimizde, 1963–1964 ve 1989–1990 futbol sezonunda oynanan iki maçla ilgili alınan kararlar, Türkiye Futbol Federasyonu ile Yargı’yı karşı karşıya getirmiş ve davalar yaklaşık 2 yıl sürerek kamuoyunu meşgul etmişti.

Bu iki maçta, Federasyon’un verdiği “şike var” kararını Yargıtay bozmuş,  Federasyon’un “şike yok” dediği maçta da, Yargıtay “şike var” demişti. Her iki olay sonrasında, Türk futbolu büyük bir karışıklık yaşamış, kulüpler ve Federasyon büyük tartışmaların içinde kalmıştı. Bunun nedeni, verilen kararların birbirlerinden tamamen farklılığı olduğu kadar, verilen kararlar arasında geçen zaman farkıydı.

Futbol Federasyonu ile Yargı’nın karşı karşıya geldiği maçlardan biri, Karşıyaka- Kasımpaşa arasında 1963–1964 sezonunda, diğeri ise; 1989–1990 sezonunda Adana Demirspor-Boluspor karşılaşmasında yaşanmıştı.

Karşıyaka-Kasımpaşa maçı

Türkiye Profesyonel Lig tarihinde resmiyet kazanan ilk şike olayı, 1963–1964 futbol sezonunda yaşandı. O dönemde, Futbol Federasyonu ile Danıştay’ı karşı karşıya getiren olay, Kasımpaşa Spor Kulübü yöneticilerinin kendi futbolcularını, “Karşıyaka maçından önce para aldılar” diyerek “ ihbar” etmesiyle başlamıştı. Kasımpaşalı futbolcular da şike yaptıklarını yazılı olarak “itiraf” edince, Futbol Federasyonu da, Karşıyaka futbol takımını ikinci lige düşürmüştü. Merkez Ceza Heyeti, şike olayına, isimleri karışan Kasımpaşalı 15 futbolcuya 31 yıl hak mahrumiyeti cezası vermişti. Türk spor tarihinde ilk kez yaşanan bu olayın resmi açıklamasında, karara itiraz etme hakkının saklı olduğu belirtilmişti.

Karşıyaka Spor Kulübü, bu gelişmeler üzerine, Milli Lig’in ertelenmesini isteyerek Danıştay’a başvurmuş ve İzmir Savcılığı olaya adı karışan 12 futbolcunun yeniden ifadesinin alınmasını istemişti. Danıştay’da 16 ay devam eden şike davası, Karşıyaka lehine sonuçlanmış,  Danıştay 12. Daire Başkanlığı, Futbol Federasyonu’nun, Karşıyaka’yı birinci ligden düşüren kararını iptal etmişti. Danıştay; iptal kararında gerekçe olarak, Karşıyaka-Kasımpaşa maçının gözlemci ve hakem raporlarında şikeden bahsedilmediğini ileri sürmüştü. Futbol Federasyonu’nun aldığı kararın hukukun genel prensiplerine de aykırı olduğu belirtilerek iptal sonucuna gidildiği bildirilmişti.

Böylece, Karşıyaka Danıştay kararıyla, yaklaşık iki yıl süren hukuki süreç sonunda 1966 yılında 1. Lige tekrar geri dönmüştü.

O günün koşullarında, Futbol Federasyonu tarafından verilen ligden düşürülme cezasının Danıştay tarafından iptal edilmesi ile ilgili olarak ortak görüş; Futbol Federasyonu ve Beden Terbiyesi’nin, Danıştay’ın denetimi altında olmasından kaynaklandığı ve Federasyonun özerk olmadığından dolayı kararların geri döndüğü şeklindeydi.

Profesyonel Lig tarihimizde, Futbol Federasyonu ile Yargı’nın karşı karşıya geldiği Adana Demirspor-Bolu maçıyla ilgili gelişmeler de aşağıdaki gibiydi:  

Adana Demirspor – Boluspor maçı

6 Mayıs 1990 tarihinde, küme düşmesi kesinleşen Adana Demirspor ile küme düşmeme mücadelesi veren Boluspor arasında Adana’da oynanan maçta Boluspor galip gelmişti. O sezonun son haftasında oynanan maçlarda; Boluspor Ankara’da Ankaragücü’nü 4-0, Malatyaspor’da evinde Beşiktaş’ı 2-1 yenmişti. Bu sonuçlara göre,  Boluspor kümede kalmış, Malatyaspor ise küme düşmüştü.

1989–1990 sezonunda ortaya atılan “Adana Demirspor-Boluspor maçında şike yapıldı” iddiaları futbol camiasını karıştırmış, Federasyon ve Tahkim Kurulu işin içinden çıkamamıştı. Tahkim Kurulu, iki yıllık süreçte önce, “bu maçta şike var” demiş, daha sonra üyelerin değişmesi ile bu kez de “şike yok” kararını vermişti. Tahkim Kurulu tarafından “şike” yapıldığına dair verilen bu ilk karar; Boluspor-Adana Demirspor maçı ile ilgili Malatyaspor’un mahkemeye başvurarak dava açmasına yol açmıştı. Bu gelişmeler, Futbol Federasyonu’na içinden çıkılması zor günler yaşatmış ve Tahkim Kurulu bünyesinde de büyük tartışmalara ve istifalara yol açmıştı.

Futbol Federasyonu ile Yargı arasındaki 1966 yılında yaşanan görüş ayrılığı, 1992 yılında da yaşanmış,  fakat bu kez “şike yok” diyen Futbol Federasyonu olmuştu. Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, Adana Demirspor-Bolu maçında “şike yapılmadığı” yolunda, Tahkim Kurulu’nun aldığı kararı temyiz ederek “şike yapıldığını” kabul etmişti.  2 yıl süren bir davanın sonucunda, Yargıtay tarafından alınan bu kararın geriye dönük işlemesinin mümkün olmadığı, ancak, gelecekte örnek teşkil edeceği, ligin kaderini ise kesinlikle etkilemeyeceği açıklanmıştı. Buna göre; Adana Demirspor ile Boluspor’un ligden düşmesi, Malatyaspor’un ise lige çıkarılması söz konusu olmamıştı. Bu gelişmeler üzerine, Malatyaspor yöneticileri ligden çekildiklerini açıklamıştı. O günlerin gazete haberlerinde, Futbol Federasyonu tarafından, Malatyaspor’a 3 milyar lira tazminat ödendiği yazılmıştı.

3813 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun, Türkiye Futbol Federasyonu’nu özel hukuk hükümlerine tabi ve tüzel kişiliğe sahip kurumsal bir yapıya dönüştürdü. TFF bünyesinde yer alan her türlü futbol faaliyetlerinden doğan ihtilafların çözümünde “tahkim” esası getirilerek “Tahkim Kurulu” oluşturuldu. TFF bünyesinde yer alan her türlü futbol faaliyetinden doğan ihtilafların çözümü, kanunla özerk ve bağımsız çalışan Tahkim Kurulu’na bırakıldı. Tahkim Kurulu kararları “kesin ve nihai olup”, idari veya yargısal makamların onayına tabi olmadığı gibi, bu kararlara karşı idari veya yargı makamlarına başvurulamıyor. Ulusal ihtilaflarda TFF, uluslararası ihtilaflarda ise FIFA yetkili olup, yetki alanına ilişkin tüm uyuşmazlıklar FIFA, UEFA veya TFF hukuk organları tarafından karara bağlanmaktadır.

FIFA ve UEFA Statüleri uyarınca, kesin ve bağlayıcı bir FIFA veya UEFA kararına yönelik tüm itirazlar İsviçre Lozan'da bulunan Spor Tahkim Mahkemesi (CAS/TAS) tarafından ele alınıyor. Ancak CAS/TAS; oyun kuralları ihlalleri, FIFA ve UEFA Statülerinin ilgili hükümleri doğrultusundaki askıya almalar veya TFF’nin bağımsız ve usulüne uygun olarak oluşturduğu Tahkim Kurulu tarafından alınan kararlar aleyhindeki itirazlara bakamıyor.

TFF; kendisinin ve üyelerinin, futbolcuların, resmi görevlilerin ve müsabaka organizatörleri ve futbolcu temsilcilerinin FIFA veya UEFA organları ile CAS/TAS tarafından alınan ve kesinleşen tüm kararlara tam olarak uyulmasını sağlıyor.

Futbolda; 1963–1964 ve 1989–1990 sezonlarında şike kriziyle ilgili ortaya çıkan karışıklığın ve benzerlerinin önüne geçilebilmesi, idari ve yargı makamlarının da meşgul edilmemesi düşünülerek bu konularla ilgili uzmanlardan oluşan Tahkim Kurulu oluşturulmuştur. 31 Mart 2011 tarihinde kabul edilen 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun’da “şike ve teşvik primi” konusu yer alınca, idari veya yargı makamların da “futbolda şike ve teşvik primi” davası tekrar görülmeye başlandı.

3 Temmuz 2011 tarihinde başlatılan şike davasına; Türkiye Futbol Federasyonu Hukuk Kurulları Futbol Disiplin Talimatı’nın 58. maddesine, Yargı ise, 6222 Sayılı Kanun’un 11. maddesine göre karar verecekler.

6222 Sayılı Sporda Şiddet Ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun’un 11. Madde’sinin 1. fıkrası: “Belirli bir spor müsabakasının sonucunu etkilemek amacıyla bir başkasına kazanç veya sair menfaat temin eden kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmibin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Kendisine menfaat temin edilen kişi de bu suçtan dolayı müşterek fail olarak cezalandırılır. Kazanç veya sair menfaat temini hususunda anlaşmaya varılmış olması halinde dahi, suç tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur” şeklindedir.

Türkiye Futbol Federasyonu Yönetim Kurulu tarafından 17.09.2011 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe giren “Futbol Disiplin Talimatı”nın “Müsabaka Sonucunu Etkileme” başlıklı 58. Madde’si: “Müsabakanın sonucunu hukuka veya spor ahlakına aykırı şekilde etkilemek veya buna teşebbüs etmek yasaktır. Bir futbolcuya veya kulübe teşvik primi verilmesi de bu kapsamdadır. Bu hükmü ihlal eden kişiler, bir yıldan üç yıla kadar müsabakalardan men veya hak mahrumiyeti cezasıyla; kulüpler ise küme düşürme cezasıyla cezalandırılır. İhlalin ağırlığına göre küme düşürme cezasına ek olarak puan indirme cezası da verilebilir. İhlalde sorumluluğu bulunan kişi veya kulüplere ayrıca para cezası verilir. Anılan yasağın hakemler tarafından ihlali halinde sürekli hak mahrumiyeti cezası verilir” şeklindedir.

Kulüplerle ilgili verilecek karar yalnızca Türkiye Futbol Federasyonu’nun yetkisindedir. Yargı, kulüplere her hangi bir yaptırım uygulayamıyor. Şike ve teşvik primi ile ilgili suçun spor kulüplerinin bir tüzel kişisi tarafından işlenmesi durumunda, hem TFF Hukuk Kurulları hem de Yargı davaya bakıyor.  Federasyon Hukuk Kurulları ile Yargı kararları arasındaki olası farklılıklar ve sürecin farklı işlemesinden doğan zaman farkı, Türk futbolunun içinde bulunduğu karışık ortamın uzun süre devam etmesine ve Türk futbolunun değer ve markalaşma kaybının daha da artmasına neden olacaktır.

Karmaşık bir yapıya sahip olan sportif faaliyetlerinin yerine getirilme sürecinde ortaya çıkan hukuki problemlerin çözüme kavuşturulması; disiplinler arası bir bilim dalı olan sporda, “spor hukukunun ayrı bir alan olarak ortaya çıkmasına” neden oluşturmuştur. Özel hukukun bir parçası olarak görülen spor hukukunun, sporun kendi dinamik yapısına bağlantılı olarak yapılanması ve işlemesinin bir gereksinim olduğu açıkça görülmektedir.

TBMM Sporda Şiddet, Şike ve Haksız Rekabet İddialarını Araştırma Komisyonu’nun 2005 yılında hazırladığı taslak raporunda, Tahkim Kurulu’nun, Spor Tahkim Mahkemesi benzeri bir yapılanma ile bağımsız bir yapı altında taraf hakemliğinin getirilmesinin en uygun çözüm olacağı belirtilmişti.

Günümüzde hala geçerliliğini koruyan bu önerinin ivedi bir gereksinim olduğu ortada iken, şimdiye kadar neden uygulamaya geçilemediği sorusu hala yanıtını beklemektedir.

Sportif konulardaki anlaşmazlıkların hızlı bir şekilde çözümlenmesi için Tahkim Kurulu’nun bağımsız “Spor Tahkim Mahkemesi” şeklinde yapılanmasının gerekliliği ve buna bağlı olarak sürecin hızlanmasının futbolun özerkliğini koruması anlamında da yarar sağlayacağı açıkça görülmektedir.{jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş