Prof.Dr.Fuat Tanhan-5 Kasım 2025 Türkiye spor medyasının futbolda yaşananları açıklamak için sıklıkla başvurduğu "hırsına yenik düşme" tabiri, saha dışında ve sahada yaşanan karmaşık psikolojik süreçleri anlamakta yetersiz kalmaktadır.

Medyanın bu kalıplaşmış yorumu, sporcuların performansını şekillendiren derin duygusal dinamikleri görünmez kılarak, yaşananları basit bir irade zaafiyetine indirgemektedir. Oysa gerçek hikaye, "hırs"ın olumlu bir itici güç olmaktan çıkıp, bir oyuncunun kimliğini nasıl tehdit ettiği ve kolektif bir psikolojik krize nasıl dönüştüğünde saklıdır.

Hırsın kendisi elbette kötü bir şey değildir. Tam aksine, elit sporcular için temel motivasyon kaynağı ve başarı için zorunlu bir unsurdur. Beşiktaş'ın ilk yarıdaki etkili oyunu ve özellikle ikinci golü ve John Duran'ın son dakikada attığı gol, kontrol altına alınmış, kanalize edilmiş "yapıcı hırs"ın olumlu sonuçlarıdır. Bu anlamıyla hırs, takım hedeflerine odaklanmış, sürece değer veren ve performansı artıran bir güçtür. Ancak asıl belirleyici olan, bu hırsın niteliği ve yönetilebilme becerisidir.

Orkun Kökçü'nün gördüğü kırmızı kart, salt bir disiplinsizlik eylemi değil, Identity-Based Motivation/Kimlik Tabanlı Motivasyon (IBM) kuramı ile açıklanabilecek derin bir psikolojik krizin yansıması olarak görülmelidir. Bu kurama göre, bireyin davranışlarını o an aktif olan kimliği ve bu kimliğin tehdit altındaki algısı şekillendirir. Kökçü için maçın o anında aktif olan kimlik, "takımını zafere taşıması beklenen kaptan" kimliğiydi. IBM kuramının "zorlukların yorumlanışı" ilkesi uyarınca, Kökçü içinde bulunduğu zorlu durumu, kimliğiyle uyumsuz ve dayanılmaz olarak yorumladı. Bu yoğun psikolojik stres altında, beynin alarm merkezi amigdala aşırı derecede aktif hale gelirken, mantıklı düşünme ve öz-denetimden sorumlu prefrontal korteks devre dışı kaldı. Sonuç, dürtüsel ve kontrolsüz bir müdahale oldu. Bu bir "hırs patlaması" değil, bir kimlik tehdidine verilen psikolojik tepkiydi. Algılanan tehdit karşısında yapıcı hırsın yerini "saplantılı/kontrolsüz hırs" aldı. Kazanma arzusu, kaybetme ve kimliksel bir başarısızlık korkusuna dönüştü.

Beşiktaş futbol takımında yönetim düzeyinde yaşanan sorunlar, sezon boyunca karşılaşılan zorluklar, yönetimsel baskılar ve önceki maçlardaki olumsuz deneyimler, takımda kırılgan bir psikolojik alt yapı oluşturmuştur. Bu zemin, hem Orkun'un kırmızı kart görmesinin altta yatan sebebi, hem de kart sonrasında takımın kenetlenemeyerek dirençli bir oyun ortaya koyamamasının temel nedenidir. Takım, son maçta öne geçmesine karşın bu kırılgan psikolojik yapı nedeniyle avantajını koruyamama korkusunu daha yoğun yaşamıştır. Bu durum, takım kimliğini ciddi biçimde tehdit altına almıştır. Futbol tarihine bakıldığında, on kişi kalan takımların sayısal eksikliklerini takım birliği ve özveriyle telafi edebildiği, hatta daha dirençli performanslar sergilediği örneklerle doludur. Bu nedenle, "Orkun kırmızı kart gördü, bu yüzden yenildik" ya da "futbolcu hırsına yenik düştü" gibi yüzeysel yorumlar anlamlı değildir. Asıl mesele, takımın psikolojik dayanıklılık kapasitesi ve bu zorlu koşullarda birlikte durabilme becerisidir.

Orkun'un gördüğü kırmızı kartın etkisi yalnızca bireysel düzeyde kalmamış, tüm Beşiktaş takımına yayılan toplu bir psikolojik çöküşe dönüşmüştür. Kırmızı kart, taraftar coşkusu ve teknik ekibin taktik çabalarıyla örtbas edilmiş kaygıları ve korkuları açığa çıkarmıştır. Takım, liderinin yokluğunda avantajını koruyamama korkusuna yenik düşmüştür. Bu korku, oyuncular arasındaki iletişimi zayıflatmış, taktik disiplini bozmuş ve takımı savunmaya çekilen, inisiyatif alamayan bir duruma sürüklemiştir. Kırmızı kart, Beşiktaş'ın altında yatan psikolojik kırılganlığı görünür kılmıştır. Öte yandan, bu olay Fenerbahçe'nin de derin psikolojik sorunlarınıörten bir işlev gördü. Rakibin dezavantajlı durumu, Fenerbahçe oyuncularının kendi performans kaygılarını ve takım içindeki sorunları unutup cesaretlenmelerine yol açtı. Jhon Duran'ın son dakika golü, bireysel çaba ve hırsın sonucu olan bir galibiyetin sembolü haline geldi ve takımın on kişi kalan rakibe karşı oyunu yönetmekte güçlük çektiği gerçeğini, Sayın Sadettin Saran'ın sırtında taşıdığı önceki başkanlardan kalan bitmemiş işlerin getirdiği ağır yönetimsel stresi gizledi.

"Göz önünde olan kadar, saklı bir şey yoktur" sözü bu maçta tüm gerçekliğiyle tezahür etti. Görünen kısmı - kırmızı kart ve son dakika golü - medyanın yüzeysel "hırs" söylemine malzeme oldu. Ancak asıl hikaye, her iki takımın da psikolojik zaaflarını yönetememesiydi. Modern futbolda zafer, fiziksel hazırlık ve taktikten çok, psikolojik dayanıklılıkla kazanılıyor. Takımların duygusal zekası, oyuncuların baskı altında sağlıklı karar verebilme becerileri ve kolektif psikolojik direnç, skordan çok daha belirleyici hale gelmektedir. Galibiyetler anlık sevinçler yaşatabilir, ancak psikolojik zaaflar çözülmedikçe, her maç yeni bir hayal kırıklığı potansiyeli taşımaya devam edecektir.

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş