Av.Mustafa Batmaz- 11 Kasım 2025 Avrupa futbolu, 2021’deki Avrupa Süper Ligi krizinden sonra yeniden sarsılmaya hazırlanıyor. Real Madrid, UEFA’ya karşı 4,5 milyar Euro tutarında bir tazminat davası açmayı planlıyor.

Gerekçe olarak Madrid Ticaret Mahkemesi’nin aldığı karar ve ardından UEFA ve La Liga’nın itirazlarının reddedilerek UEFA’nın 2023 yılında Süper Lig projesini yasadışı biçimde engellemesi gösteriliyor. Ancak bu dava, yalnızca serbest rekabet ilkeleri uyarınca aranan bir hak değil. Bu, Avrupa futbolunun yönetiminde kimin söz sahibi olacağına dair tarihî bir mücadele.

Hafızamızı tazelemek için Avrupa Süper Lig’i (European Super League) kurulum sürecini tekrar ele almak gerekir. 2021’in Nisan ayında 12 Avrupa kulübü, UEFA turnuvalarından ayrılıp Avrupa Süper Ligi’ni (ESL) kurduklarını duyurdu. Proje, Real Madrid, Barcelona ve Juventus’un öncülüğünde, JPMorgan tarafından 5 milyar dolar finansmanla destekleniyordu. Ancak İngiltere’de gerek taraftarların büyük tepkisi, gerek Boris Johnson hükümetinin müdahalesi ve UEFA’nın yaptırım tehditleriyle lig iki gün içinde çöktü. İngiliz kulüpleri çekildi, Atletico Madrid, AC Milan ve Inter geri adım attı. Geriye sadece üç kulüp kaldı: Real Madrid, Barcelona ve Juventus. Aradan geçen yıllarda Juventus projeden tamamen çekildi, Barcelona sessiz bir pozisyona geçti. Fakat Real Madrid, projenin yasadışı biçimde engellendiğini öne sürerek mücadeleyi hukuk zeminine taşıdı.

Real Madrid konuyu Madrid Ticaret Mahkemesi’ne taşıdı. Yerel Mahkeme ise UEFA ve FIFA’nın bu davranışının Avrupa Birliği rekabet hukukuna aykırı olup olmadığını değerlendirmek için konuyu Avrupa Birliği Adalet Divanı’na (CJEU) taşımıştır. Dava aslında İspanyol mahkemesinden çıkan bir “ön karar talebi” üzerine CJEU’ya gelmiştir. Avrupa Birliği Adalet Divanı (CJEU), UEFA ve FIFA’nın Avrupa futbolundaki “izin verme” sistemini ve “yaptırım tehditlerini” inceledi. Mahkeme şu sonuca vardı: “FIFA ve UEFA’nın mevcut izin rejimi, AB rekabet hukukunun (TFEU) 101. ve 102. maddelerine aykırıdır; çünkü amaç bakımından rekabeti kısıtlamaktadır.” Mahkeme, UEFA ve FIFA’nın yeni turnuvaların kurulmasını engelleyen kurallarının rekabeti doğrudan bastırmak amacı taşıdığını tespit etti. Mahkeme, bir teşebbüsün hem pazarı düzenleyen hem de o pazarda ekonomik faaliyet yürüten konumda olamayacağını, bu durumun rekabetin doğasını ihlal ettiğini gerekçe gösterdi. UEFA’nın futbolu düzenleme yetkisine sahip olduğunu kabul etti ama bu yetkinin sınırsız olmadığını vurguladı. Avrupa Birliği Adalet Divanı (CJEU) doğrudan UEFA’ya bir ceza vermedi, ancak çok önemli bir emsal karar ortaya koydu. Bu kararın ardından, davayı açan Madrid Ticaret Mahkemesi, 2024 Mayıs ayında kendi kararını verirken CJEU’nun bu içtihadını uyguladı ve UEFA ile FIFA’nın davranışlarını hukuka aykırı buldu. UEFA bu karara temyiz başvurusu yaptı, fakat 2025 Ekim’inde İspanyol temyiz mahkemesi (Audiencia Provincial de Madrid) bu itirazı reddetti. Böylece karar kesinleşti ve Real Madrid, bu içtihatlara dayanarak UEFA’ya karşı tazminat davası açma hakkını elde etti.

Bu durumda UEFA’nın hukuki açıdan nasıl bir yapıya sahip olduğunu iyi anlamak lazım. UEFA’nın yapısı, hukuken özel hukuk tüzel kişiliğine sahip, bağımsız bir dernek statüsündedir. Yani UEFA bir kamu kurumu veya devlet kuruluşu değildir; Avrupa devletlerinin ortak kararıyla değil, üye federasyonların gönüllü birliğiyle kurulmuştur. Bu fark, onun hem gücünü hem de hukuki sınırlarını anlamak açısından çok önemlidir. UEFA (Union of European Football Associations), 1954 yılında Basel’de kurulmuş ve merkezi İsviçre’nin Nyon kentinde yer alan bir dernektir. Hukuki dayanağını İsviçre Medeni Kanunu’nun 60–79. maddeleri arasında düzenlenen “dernekler” hükümlerinden alır.

Bu çerçevede UEFA, İsviçre’deki diğer özel hukuk kuruluşlarıyla aynı yasal statüye tabidir. Her ne kadar UEFA İsviçre merkezli özel bir dernek olsa da, faaliyetlerinin tamamı Avrupa Birliği iç pazarında gerçekleştiği için AB rekabet hukukuna tabidir. Bu yönüyle UEFA, uluslararası bir kamu otoritesi değil; özel bir sivil yapıdır. Ancak üyeleri (yani ulusal futbol federasyonları) kendi ülkelerinde kamu yetkisiyle hareket ettikleri için UEFA fiilen kamusal bir işlev üstlenir. Bu, Avrupa futbolunda hibrit bir model yaratmıştır.

Real Madrid’in temel iddiası, UEFA’nın Avrupa futbolundaki tekelleşmiş düzenleyici konumu nedeniyle kulüplerin özgür ekonomik faaliyette bulunmasını engellediği yönünde. Kulüp, Avrupa Birliği’nin rekabet hukukuna dayanıyor ve  TFEU Madde 101 (rekabeti kısıtlayıcı anlaşmalar yasağı) ve Madde 102 (pazar gücünün kötüye kullanılması yasağı) ışığında bir hak arayışı içerisinde. Real Madrid’e göre UEFA, hem düzenleyici otorite (hangi turnuvalara izin verileceğini belirliyor) hem de ticari aktör (turnuvaları organize edip yayın haklarını satıyor). Bu “çifte rol”, kulüplerin alternatif turnuva kurma hakkını fiilen ortadan kaldırıyor. Kulüp, UEFA’nın bu davranışıyla sadece rekabeti engellemediğini, aynı zamanda Avrupa Birliği hukukuna açıkça aykırı davrandığını savunuyor.

Real Madrid’in açmayı planladığı davanın boyutu sadece 4,5 milyar Euro tazminat talebiyle sınırlı olmayabilir. Asıl hedef, Avrupa futbolunun güç yapısını yeniden şekillendirerek UEFA tarzı konfederasyonlardan ziyade kulüplerin daha da güçlenip karar mekanizmasının başına geçtiği bir gelecek. Bunun için öncelikle kulüplerin kendi aralarında alternatif organizasyonlar kurabilmesi ve UEFA’nın izin yetkisinin sınırlandırılması gerekmekte, ayrıca Avrupa Süper Ligi ile birlikte düzenleyici kurum olan UEFA’nın ortadan kalkması sebebiyle kulüplerin elde edecekleri gelirlerin artacağı da şüphesiz. 

Oluşturulmaya çalışılan Avrupa Süper Lig formatı aslında sadece en güçlü kulüplerin içinde yer aldığı kapalı bir lig oluşturmak. Bu lig NBA’e benzer şekilde alt liglere düşme ve çıkmanın olmadığı belli takımların kendi aralarında oynadığı ve günün sonunda tüm gelirlerin yine bu takımlar arasında dağıtıldığı bir sistemden ibaret. Bugün NBA, NFL, MLB gibi kapalı liglerin elde ettiği gelirler ortada. Avrupa’nın en büyük 12 futbol takımı zaten taraftar sayısı olarak, ürün satışı olarak, bilet satışı olarak zirvede bulunmakta. Bu kulüplerin amacı güçlü takımların yine güçlü takımlarla sürekli maç yaparak daha da fazla gelir etmesini sağlamak. Fakat burada birden çok problem karşımıza çıkıyor. En temelinde yerel liglerin ekonomik açıdan çökmesi ve futbolun doğal yapısının bozulması anlamına geliyor. 

UEFA cephesi ise Real Madrid’in iddialarına karşı üç temel argüman sunmakta. Birincisi, sportif bütünlüğün korunması. UEFA, Süper Lig gibi kapalı sistemlerin futbolun temel ilkesi olan açık rekabet yapısını bozduğunu savunuyor. İkincisi, dayanışma ilkesi. UEFA gelirlerinin bir kısmı alt liglere ve amatör futbola aktarılıyor. Bu mekanizmanın, futbol ekosisteminin sürdürülebilirliği için zorunlu olduğu vurgulanıyor. Üçüncüsü ise orantılılık ilkesi. UEFA, uygulamalarının rekabeti engelleme amacı taşımadığını, futbolun bütünlüğünü koruma çabasının bir sonucu olduğunu iddia ediyor.

Hukuken Real Madrid’in eli güçlü görünse de, fiili koşullar farklı. UEFA sadece bir futbol konfederasyonu değil, 55 ulusal federasyonu ve milyarlarca Euro’luk ekonomik ağı elinde tutan bir sistem. Dolayısıyla, bir mahkeme kararının UEFA’nın yapısını hemen değiştirmesi bugün için olası gözükmüyor. Bu davanın kurumsal baskı yaratacağı şüphesiz zaten bugünün Şampiyonlar Ligi formatının da en temel sebebi bu büyük kulüplerin ek gelir talepleri ve Avrupa Süper Ligi tehditi. Real Madrid bu süreçte yalnız değil. Birçok büyük avrupa kulübü UEFA’nın ticari yapısının gözden geçirilmesini destekliyor. 2024’te UEFA ve Avrupa Kulüpler Birliği’nin birlikte kurduğu ortak girişimi, kulüplerin artan taleplerinin bir sonucu olmuştu. Real Madrid şimdi bu süreci bir adım daha öteye taşıyarak, UEFA’yı daha farklı bir modele zorlamak istiyor.

Bu dava, sadece Real Madrid’in veya UEFA’nın meselesi değil; modern futbolun geleceğine dair bir yol ayrımı. Bir yanda futbolun kamusal yönü, yani federasyonların ve taraftarların çıkarını korumaya çalışan mevcut sistem var. Diğer yanda ise piyasa gerçekliği milyar dolarlık bir endüstride kulüplerin kendi gelirlerini ve markalarını yönetme hakkı talebi. Real Madrid aslında şu mesajı veriyor: “Futbol artık federasyonların değil, kulüplerin elinde olmalı.” Eğer bu dava başarıya ulaşırsa, Avrupa futbolu belki de yüzyıllık düzenini değiştirecek. Bu dava sonucunda UEFA’nın ekonomik tekelinin hukuken sorgulanması, kulüplerin güç dengesini değiştirebilir. Ancak sonuç ne olursa olsun, futbol artık eskisi gibi olmayacak. Bu mücadele, “kupa kimin olacak ?”tan ziyade, “oyunun kurallarını kim koyacak ?” sorusunun cevabını belirleyecek.