Tolga Genç- 20 Haziran 2025 Modern futbol, yalnızca sportif rekabetin değil, aynı zamanda karmaşık bir ekonomik düzenin de parçasıdır.

Kulüplerin transfer harcamaları, elde ettikleri gelirler ve stadyum doluluk oranları arasındaki ilişki, bu yapının en görünür göstergelerindendir. Taraftar ilgisi, sadece sportif başarıya değil; kulüp yönetiminin mali disiplini, marka yönetimi ve toplumsal aidiyet yaratma kapasitesine de bağlıdır. Bu yazıda, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, İspanya, Hollanda, Belçika, Portekiz ve Türkiye liglerinden hem birinci hem de ikinci düzey kulüplerin transfer harcamaları ile stadyum dolulukları arasındaki ilişkiyi analiz etmektedir. Özellikle transfer harcamalarının, stadyumları doldurmak için yeterli bir faktör olup olmadığını ülke ve kulüp bazlı örneklerle tartışmak amaçlanmaktadır.

Ülke Bazlı Genel Karşılaştırmalar

Her ülkenin hem birinci hem de ikinci lig düzeyinde ortalama stadyum kapasitesi, maç başına seyirci sayısı, toplam transfer gideri ve doluluk oranları dikkate alınarak aşağıdaki gibi Tablo 1’de özetlenmiştir:

Tablo 1 - Ülke ve Lig Düzeyinde  Stadyum Doluluk ve Transfer Özeti

Almanya futbolu, hem sportif başarı hem de taraftar sadakati açısından Avrupa’nın en güçlü yapılarından birine sahiptir. Bundesliga ve 2. Bundesliga'nın ortaya koyduğu veriler, bu yapının sadece sahaya değil, stadyum tribünlerine de yansıdığını göstermektedir.

Bundesliga, %97.53 doluluk oranı ile Avrupa'nın zirvesindedir. 790.680.000 Euro'luk transfer harcamasına rağmen, elde edilen gelir 701.060.000 Euro'da kalmış ve -89.620.000 Euro’luk bir açık oluşmuştur. Bu açık, lig genelinde büyük kulüplerin – özellikle Bayern Münih gibi – önemli transfer harcamaları yapmasına karşın, gelirlerin aynı oranda artmamasından kaynaklanmaktadır. Yine de bu harcama yapısı, tribünleri doldurmak konusunda oldukça başarılıdır. Ortalama maç başı 38.662 seyirci ile Bundesliga, sadece sportif rekabetin değil, tribün kültürünün de merkezidir.

2. Bundesliga ise çok daha dikkat çekici bir tablo sunmaktadır. Transfer harcaması sadece 69.190.000 Euro iken, gelir 130.170.000 Euro düzeyindedir. Bu sayede +60.980.000 Euro gibi yüksek bir hesap fazlası oluşmuştur. Buna karşın doluluk oranı da oldukça yüksek: %87.13. Bu veriler, Almanya'nın sadece üst düzey değil, ikinci düzey futbol liginde de transfer disiplini ve seyirci bağlılığı sağladığını göstermektedir. Bundesliga'nın aksine 2. Bundesliga kulüpleri daha mütevazı bütçelere sahip olmasına rağmen taraftarlarını stadyuma çekmeyi başarabilmektedir.

Bu karşılaştırma Almanya özelinde şu önemli noktaları ortaya koymaktadır:

• Yüksek harcamalar her zaman yüksek gelirle sonuçlanmayabilir (Bundesliga).
• Düşük harcamalara rağmen yüksek seyirci ilgisi mümkündür (2. Bundesliga).
• Her iki ligde de yüksek doluluk, sadece ekonomik stratejiyle değil, köklü kulüp yapıları, güçlü altyapılar ve sadık taraftar kültürüyle ilgilidir.

Almanya örneği, transfer harcamalarının ötesinde bir futbol kültürünün nasıl inşa edileceğine dair Avrupa'da örnek bir model sunmaktadır.

İngiltere futbol ekonomisinin en belirgin özelliği, Premier Lig ile Championship arasında hem harcama hem de doluluk bakımından yüksek fakat kontrollü bir fark olmasıdır. Premier Lig, %98.07 gibi olağanüstü bir doluluk oranı ile en yüksek seyirci ilgisine sahip ligdir. Ancak bu başarı, oldukça ağır bir maliyetle sağlanmaktadır: 2.87 milyar Euro’luk transfer harcamasına karşılık, yalnızca 1.8 milyar Euro gelir elde edilmiştir. Yani -1.072 milyar Euro’luk bir açık söz konusudur. Bu, sürdürülebilirlik açısından ciddi riskler barındırmaktadır. Öte yandan Championship %80.51 doluluk oranıyla birçok Avrupa ülkesinin birinci ligini geride bırakmaktadır. Bu ligde 376 milyon Euro transfer harcamasına karşılık 593 milyon Euro gelir elde edilmesiyle +216 milyon Euro’luk bir transferi dengesi sağlanmıştır. Bu, İngiltere’nin ikinci liginde dahi futbolun bir ekonomi ve seyirci ürünü olarak güçlü şekilde yapılandığını göstermektedir.

Fransa Ligue 1’in %83.09’luk doluluk oranı, yüksek gözüksede İngiltere ve Almanya'nın gerisindedir. PSG gibi büyük kulüplerin varlığı toplam transfer harcamasını 944 milyon Euro’ya taşımış, ancak bu harcamaya karşılık gelir 887 milyon Euro kalmış ve yaklaşık -57 milyon Euro’luk açık oluşmuştur. Bu tablo, yüksek harcamaların doğrudan stadyum doluluğuna veya finansal kârlılığa yansımadığını göstermektedir. Ligue 2’de ise doluluk oranı sadece %52.80’dir. İlginç olan, düşük doluluğa rağmen gelir-gider farkının +103 milyon Euro olmasıdır. Bu, mali açıdan disiplinli bir yapı kurulabildiğini ancak futbolun seyirlik çekiciliğinde eksiklikler olduğunu ortaya koymaktadır.

İtalya Serie A’nın %81.60 doluluk oranı, yüksek gibi görünse de 1.283 milyar Euro’luk transfer harcaması, yalnızca 918 milyon Euro’luk gelirle karşılanabilmiş ve bu da -364 milyon Euro’luk bir açık doğurmuştur. Bu, Serie A’daki finansal sürdürülebilirlik sorunlarının devam ettiğini gösterir. İtalya Serie B’de ise doluluk oranı %47.78 ile düşük, ancak gelir-gider farkı +67 milyon Euro’dur. Bu durum, kulüplerin gelirlerini artırmaya çalıştığı ancak taraftar ilgisini yeterince çekemediği anlamına gelmektedir.

İspanya’da LaLiga %82.12 doluluk oranına sahipken, harcama (588 milyon €) ve gelir (645 milyon €) arasındaki fark +56 milyon € ile pozitiftir. Ancak LaLiga 2’de doluluk sadece %60.28’dir; buna rağmen +60 milyon Euro hesap fazlası vardır. Bu tabloya göre, İspanyol futbolu finansal olarak daha dengeli çalışmaktadır, ancak stadyum dolulukta yeterli seviyede değildir.

Portekiz Liga Portugal, %53.80 doluluk oranı ile orta seviyede seyirci çekmektedir. Buna karşın 252 milyon Euro’luk transfer harcaması, 589 milyon Euro’luk gelirle karşılanarak +337 milyon Euro hesap fazlası elde edilmiştir. Bu, büyük kulüplerin uluslararası başarıları sayesinde gelir üretme kapasitesinin yüksekliğini gösterir. Ancak ikinci lig olan Liga Portugal 2’de doluluk yalnızca %26.60 olup, buna rağmen +32 milyon Euro hesap fazlası vardır. Bu durum, alt liglerde seyirci ilgisinin yetersizliğini ancak mali disiplini göstermektedir.

Belçika Jupiler Pro League, %62.90 doluluk oranına sahiptir. Harcama 133 milyon €, gelir ise 399 milyon € ile oldukça yüksektir; +265 milyon € hesap bakiyesiyle en sürdürülebilir liglerden biridir. Challenger Pro League ise %23.40 dolulukla oldukça düşük seyirci çekerken, +31 milyon € pozitif bilançoya sahiptir.

Hollanda Eredivisie %93.70 doluluk oranı ile Almanya ve İngiltere liglerine yaklaşmaktadır. 109 milyon € harcamaya karşılık 297 milyon € gelir, +188 milyon € kazanç anlamına gelir. İkinci lig olan Keuken Kampioen Divisie de %68.70 doluluk ile oldukça iyi bir performans göstermekte ve +13.7 milyon € kar üretmektedir. Bu iki ülke, mütevazı bütçelerle yüksek doluluk oranları yakalayarak sürdürülebilirliğin bir modeli haline gelmiştir.

Türkiye Süper Lig’de 218 milyon Euro transfer harcamasına karşılık sadece 113 milyon Euro gelir elde edilmiş, bu da -104 milyon Euro’luk bir açık yaratmıştır. Dahası, doluluk oranı sadece %42.52’dir. Bu tablo, harcama odaklı kulüp yapısının seyirciyi tribüne çekmekte başarısız olduğunu göstermektedir. Türkiye 1. Ligi ise %16.02 doluluk oranı ile çalışmadaki en düşük seviyelerden birini temsil eder. Harcama (5.5 milyon €) düşük olsa da, gelir (8.2 milyon €) ile +2.7 milyon €’luk kısıtlı bir kar elde edilmiştir. Seyirci ilgisinin oldukça az olması, ligin hem sahada ve hem tribünde zayıf kaldığı anlamına gelmektedir.

Kulüp Bazlı Değerlendirmeler

En yüksek doluluk oranlarına sahip 20 kulüplük listedeki kulüplerin stadyumlarında %99 ile %100 arasında doluluk oranlarına ulaşıldığı görülmektedir. Ancak bu yüksek seyirci ilgisi her zaman finansal başarıya yansımamaktadır. Tablo 2’deki listenin en dikkat çekici kulüplerinden biri, Portekiz temsilcisi SC Farense’dir. Hiç transfer harcaması yapmadan %100 doluluk oranına ulaşmış ve 7.5 milyon Euro gelir elde ederek listede en fazla kâr sağlayan kulüp olmuştur. Benzer şekilde, Almanya’dan 1.FC Heidenheim da 8 milyon Euro'luk mütevazı bir harcamayla 15.5 milyon Euro gelir elde etmiş, pozitif bir transfer performansı göstermiştir. Yine Almanya’dan 1.FC Union Berlin ve Eintracht Frankfurt gibi kulüpler de oyuncu almamalarına rağmen taraftarlarını stadyuma çekebilmişlerdir.

Hollanda’dan Feyenoord da benzer bir başarı örneği sergilemiştir. 47.5 bin kapasiteli stadyumunu neredeyse tam kapasiteyle dolduran kulüp, 30 milyon Euro gelirle birlikte 64 milyon Euro’ya yakın kâr elde etmiştir. Bu tablo, altyapıya yatırım yapan ve yerel taraftar bağlılığı yüksek kulüplerin ekonomik anlamda daha istikrarlı olduğunu göstermektedir.

Tablo 2 - En Yüksek Doluluk Oranına Sahip 20 Kulüp

Ancak öte yandan Bayern Münih, 149 milyon Euro’luk transfer harcamasına karşın gelirini bu seviyeye taşıyamamış ve yaklaşık 65 milyon Euro’luk açık vermiştir. Borussia Dortmund’un da benzer şekilde transferde yüksek harcama yaptığı görülmektedir. Stadyumları %100 doluluk oranına sahip tir ve İngiltere kulüpleri de benzer bir eğilim sergilemektedir. West Ham United, Arsenal, Brentford ve Bournemouth gibi kulüpler %99’u aşan doluluk oranlarına ulaşırken transferde büyük harcamalar yapmışlardır.

Fransa’dan RC Lens ise olumlu bir örnek sunmaktadır. 9.4 milyon Euro’luk harcamaya karşılık 70.5 milyon Euro gelir elde ederek ciddi bir kâr sağlamış ve %99’un üzerinde doluluk oranı yakalamıştır. Bu durum, sportif başarı ile mali disiplinin birlikte sağlandığında, seyirci ilgisinin de ekonomik faydaya dönüşebileceğini işaret etmektedir.

Tam kapasiteye yakın stadyumlar doldurmak kulüplerin marka değerine önemli katkı sunsa da, bu ilgi ancak doğru yönetilen bir finansal yapı ile sürdürülebilir başarıya dönüştürülebilir. Avrupa’nın farklı liglerinden bu 20 örnek, kulüplerin sadece sahadaki değil, ekonomik performanslarıyla da birbirinden ne kadar farklılaştığını göstermektedir.

Tablo 3’te yer alan Avrupa'nın farklı liglerinden en düşük stadyum doluluk oranlarına sahip 20 kulüp incelendiğinde, futbolun yalnızca sportif değil aynı zamanda yapısal ve yönetsel bir problemle karşı karşıya olduğu görülmektedir. Bu kulüplerin ortalama doluluk oranı sadece %10 civarındadır. Bazı kulüpler %5’in bile altında tribün doluluğuyla maçlarını oynamaktadır.  Listenin en düşük doluluğa sahip kulüpleri genellikle Türkiye ve Belçika’dan kulüplerdir. Transferde de artıda da olsa ekside de olsa çok büyük rakamlarla ilişkili olmayan bu kulüplerin amaçları aslında çok da belirgin değildir.

Tablo 3 - En Düşük Doluluk Oranına Sahip 20 Kulüp

Bu kulüplerin ortak özelliği düşük seyirci ilgisi ve sınırlı medya görünürlüğüdür. Türkiye ve Belçika başta olmak üzere, birçok alt lig kulübü, futbolun sadece sahada değil, organizasyonel düzeyde de yeniden yapılandırılmaya ihtiyaç duyduğunu ortaya koymaktadır. Tribünlerin boş kalması, kulüplerin toplumsal bağlarının da olmadığının bir kanıtıdır.

Araştırma bulguları, yüksek transfer harcamalarının her zaman stadyum doluluklarını artırmadığını; bazı durumlarda ise düşük bütçeli kulüplerin güçlü taraftar desteğiyle dikkat çektiğini ortaya koymaktadır. Almanya ve Hollanda gibi ülkelerde futbol kültürü, taraftar sadakati ve sürdürülebilir kulüp yönetimi, tribünlerde yüksek doluluk sağlar. Buna karşın İngiltere Premier Lig gibi harcama düzeyi yüksek liglerde dahi bazı kulüplerin transfer açığı verdiği, Türkiye ve Belçika gibi ülkelerde ise düşük doluluğun yapısal bir sorun olduğu görülmektedir. Futbolun ekonomik başarısı, sadece parayla değil; toplumsal bağ, sportif istikrar ve yerel kimlik oluşturma kapasitesiyle mümkündür. Bu bağlamda, transfer politikaları ile tribün stratejilerinin birbirinden bağımsız değil, birlikte ele alınması gerekmektedir.

Veri Kaynak: Transfermarkt https://www.transfermarkt.com.tr/

Görsel Kaynak: Bundesliga

https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/average-

attendance-bayern-dortmund-allianz-arena-signal-iduna-park-6379

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş